De aardappeleters, verhalen over voedsel in Haarlemmermeer

 

Beeld en montage: AmberArian.nl

 

 

 

Een tafel met een pan aardappelen, een lamp erboven en vijf stoelen, zoals op het schilderij van ‘De Aardappeleters”. Publiek rondom. Aan tafel zitten allerlei mensen uit Haarlemmermeer. Verhalenverzamelaar Anne van Delft vraagt hen: waar denk je aan bij voedsel in Haarlemmermeer? Hoe heeft voedsel te maken met de plek waar je leeft? In de voorstelling vertellen zij over voedsel in de polder vroeger, nu en in de toekomst.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In Haarlemmermeer kom je veel verhalen over voedsel tegen die er allemaal tegelijk en vlak bij elkaar zijn. Met wie zitten we aan tafel? Wat eten we? Waar komt ons eten vandaan? Voor welk eten zorgen we in Haarlemmermeer? Hoe doen we dat met arm en rijk? Een streekproduct is niet alleen een lekker kaasje in een leuke verpakking. Het is het resultaat van samenwerking in je omgeving, tussen boeren, burgers, bedrijven, natuur en landschap. Elke gesprekronde heeft andere vertellers, maar steeds is er die typische Haarlemmermeer-combinatie van de kleine en de grote schaal.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De aardappeleters, een schets van de vertellers en verhalen

 

Anneke van der Helm-Chandansingh: de eettafels van LekkerMeer,

Antonina Sardaro: de rijdende winkel VanFair&Dichtbij,

Marianne Koeckhoven-van Haaster: akkerbouwster in Nieuw-Vennep

Marga van Setten- van der Peet: als boerendochter wil je een groentetuin

Janpeter Eilander: fruityourworld, een fruitboom in je buurt

Hans de Bats: de voedselbank, hoe komen we aan eten? hoe gaan we verspilling tegen?

Rina Brants: mijn eettafel in de loop van 80 jaar

Ria Barendregt: de Voedselbank, over armoede van nu

Elly Bruijnesteijn: brood bakken in de oorlog

Martin van der Peet (boer heeft vrouw gevonden): koeien aan de Bennebroekerdijk

Marianna den Breejen: wij hadden geen hobby, wij hadden werk in de groentetuin in Lynden

Kiki Blom: een sloopje graan halen aan de IJweg

Marga Zurburg: hoe ik internationaal leerde eten op Schiphol,

Paul Bos (boer Bos): de schaapskudde maakt verbindingen in Haarlemmermeer

 

 

 

 Marianne Koeckhoven-van Haaster heeft een akkerbouwbedrijf in Nieuw-Vennep en biedt excursies naar alle agrarische sectoren.  Ze kent de geschiedenis van de land- en tuinbouw van huis uit, maar komt ook bij de supermodernste bedrijven van nu.  Zij vertelt over het grote verschil tussen Meerlanders en aardappels voor de fritesfabriek, over wisselteelt en Haarlemmermeerse grond.

 

Anneke van der Helm-Chandansingh van Lekkermeer kookt elke week in Hoofddorp en Badhoevedorp een gezamenlijke maaltijd voor mensen die anders alleen thuis eten. Er komen steeds meer van dit soort eettafels in Haarlemmermeer. Misschien is dat een nieuw soort familie.

 

Antonina Sardaro verkoopt in haar rijdende winkel ‘van FAIR en DICHTBIJ’ groenten vers de boerderij, kaas en ambachtelijke producten uit Haarlemmermeer. Vrijdags rijdt ze door Nieuw-Vennep, Hoofddorp, en Vijfhuizen. En op meer momenten kun je haar zien. Zij weet hoe blij mensen die alleen wonen zijn met een klein zakje biologische aardappelen.  Voor haar als Italiaanse is eten recht van het land het fijnste wat er is.

 

Hans de Bats werkt voor de Voedselbank. Voor als je minder dan een paar euro per dag aan eten kunt besteden, en dat kan iedereen overkomen. Altijd op zoek: waar halen we het eten vandaan? Hoe krijgen we dat geregeld en vervoerd? Als er een pallet omvalt op Schiphol, als een boerin belt dat er een heel veld  uien is dat te weinig opbrengt om het te oogsten, hoe kunnen we het dan vervoeren, bewaren, uitdelen?

 

Martin van der Peet, is dat niet die melkveehouder van Boer zoekt Vrouw? Ja! en getrouwd met zijn Wilma! Het gaat goed op Hoeve Overleg Alles aan de Bennebroekerdijk in Zwaanshoek, waar  familie Van der Peet al vele generaties boer is. Zoals de meeste pioniers begonnen als gemengd bedrijf, nu gaat de melk via Zuivelcoöperatie FrieslandCampina  naar de hele wereld. De twee zonen van Martin gaan ook door in de melkveehouderij. Het blijft spannend hoe je bij het produceren van voedsel het economische en het maatschappelijke bij elkaar kunt brengen.

 

Elly Bruijnesteijn herinnert zich het brood dat thuis gebakken werd in de oorlog. Vader had het graan kunnen krijgen bij de boer in Haarlemmermeer waar hij gewerkt had. Er werd veel geruild. Een gevaarlijke tocht. Nog altijd dankbaar. Nu doet ze graag mee aan de Haarlemmermeerse Wereldvoedselmaaltijd op Wereldvoedseldag 16 oktober. Want als je het goed verdeelt kan er eten zijn voor iedereen.

 

Kiki Blom zat in de kinderwagen, haar moeder liep van Haarlem af de Haarlemmermeer in. Brood was er niet, dat kostte 35 gulden. Een lange rij voor het hek van de boer. We kregen tarwe in een sloopje. We ruilden met babykleertjes denk ik. Terug naar huis over een sloot met een plank. Bij een andere boerderij stookhout pikken. De oorlog is al lang voorbij maar daar moet ze altijd aan denken als ze over de IJweg fietst.

 

Marga Zurburg vertelt hoe ze werkend op Schiphol metropolisch leerde eten. De geur van het eten dat haar collega’s van overal vandaan meebrachten naar het werk, liet haar het water in de mond lopen. Zo leerde ze in haar dag- of nachtdiensten soto-soep kennen en Eritrese pannenkoek. Al gauw ontstonden er handeltjes en werd dat lekkers door familieleden bezorgd in de pauzes.

 

Janpeter Eilander uit Rijsenhout organiseert met ‘Fruit Your World’ dat mensen fruitbomen planten en verzorgen, boomgaardjes maken in de buurt,  met jong en oud, samen snoeien en oogsten. Eerst in Rijsenhout, nu in de hele Haarlemmermeer en daarbuiten.

 

Marga van Setten- van der Peet komt van boerderij Overleg Alles aan de Bennebroekerdijk. Als kleuter begon ze met schoffelen rondom de rabarber aan de slootkant. Er waren boontjes, sla andijvie, en later kwamen er nieuwe groenten als spinazie. Ze ging in Heemstede wonen maar nu ze wat ouder aan het worden is, is ze zo blij dat ze weer in een prachtige grote groentetuin kan werken, bij Leiduin, een landgoed aan de rand van de duinen.

Marianna den Breejen ging na school altijd wat doen in de groentetuin achter het huis, beneden aan de dijk in Lynden. Veel mensen hadden een groentetuin.  Dus ook blancheren, wecken, later vriezen, voor de wintervoorraad. Aardappels in kuilen met stro. Later kwam de supermarkt. ‘Nu zoek je een hobby, maar wij hadden nooit hobby’s, er was altijd werk te doen!’ Ze leert haar kleindochter nu wel om tomaatjes te zaaien uit plakken tomaat.

 

Ria Barendregt werkt voor de Voedselbank. Of er nu ook aardappeleters zijn? Ria vertelt over de  armoede van nu, hoe je onverwacht in armoede kunt vallen en wat de Voedselbank dan kan doen. Over de kloof tussen arm en rijk en over vindingrijke samenwerking in Haarlemmermeer. Over het tegengaan van verspilling.

 

Rina Brants schetst wat voor eten er bij haar op tafel stond in de loop van haar 80-jarige leven. Dat geeft een tijdsbeeld van de verandering van waar ons eten vandaan komt. En met wie we aten en eten. Rina verheugt zich elke week op haar eetgroep Peper en zout. Die bestaat al dertig jaar.

 

Boer Paul Bos uit Aalsmeerderbrug heeft een schaapskudde op de Geniedijk die niet alleen het gras kort houdt, lamsvlees levert voor restaurant Vork en Mes, en wol voor de viltmakers in Haarlemmermeer, maar ook bedrijven en organisaties uitdaagt om boerenwijsheid op te doen. Als je een schaapskudde richting wilt geven moet je goed kijken naar hoe schapen zijn. De natuur en de landbouw leren je: je moet het doen met wat er is, eerst eens kijken wat er is. In Haarlemmermeer zijn er zoveel mogelijkheden voor samenwerking. Streekproductie is het maken van nieuwe verbindingen.

 

 

Zo’n programma bouwt zich op als een documentaire. De vraag waar je mee begint verdiept zich door wat je ziet en hoort vanuit verschillende perspectieven. Hier begon ik met de vraag: Wat heeft voor jou voedsel te maken met de Haarlemmermeer? Het eerste antwoord dat ik kreeg was: ”Niks bijzonders, ik ga hier in Zwanenburg naar de Albert Heijn, en die zal overal wel hetzelfde hebben!” Zo vanzelfsprekend is het dus dat er voedsel uit de hele wereld bij ons in de winkelmand komt, zonder te denken aan het voedsel dat vlak bij je dorp uit de grond komt. In de Haarlemmermeer, waar honderd jaar geleden helemaal geen eten werd binnengebracht, alleen geproduceerd. Toen ik veel rondgefietst had langs aardappelvelden, langs zorgboerderijen met groentekramen, langs dijkhuizen met herinneringen aan groentetuinen waar je na school in moest schoffelen, toen ik een dagje in de grote buurtmoestuin van Nieuw-Vennep was geweest en langs enorme dichte gebouwen op Schiphol was gekomen met wie weet hoeveel voedsel er in, toen ik hoorde dat er melk en graan vanuit de Haarlemmermeer naar de grote wereldmarkt gaan, en er tegelijk allerlei lokale samenwerkingen worden aangegaan  voor producten uit de streek als schapenvlees, koeien- en geitenkaas, brood en lekkere groenten, toen werd de vraag: Wat heeft voedsel te maken met de plek waar je leeft? En toen boeren vertelden over het bodemleven, de bodem waarop en waarvan we leven, en hoe je met wat je koopt de verzorging van de bodem wel of niet mogelijk maakt, toen de verhalen van de Voedselbank er bij kwamen, en de verhalen van de gezamenlijke eettafels, werd de vraag: Voor welk voedsel zorgen we in Haarlemmermeer?

 

 

 

 

 

 

De aardappeleters, verhalen over voedsel is een onderdeel van de 2e editie van de Ringbiënnale, 17 en 18 september 2016 op het Kunstfort bij Vijfhuizen. In Haarlemmermeer, van oudsher een boerenland, speelt eten al sinds jaar en dag een grote rol. Alle reden om in 2016 tijdens deze Ringbiënnale ‘voedsel’ centraal te stellen. Muziek, theater, kunst, erfgoed en lokaal voedsel vormen de ingrediënten van een tweedaags feestmaal voor en door Haarlemmermeerders. Voedsel komt op verschillende manieren in het programma terug: van leuk, lekker en gezellig tot informatief, kritisch en verhelderend, van ‘hoe het vroeger ging’ tot nu, van kunstzinnig tot lekker meedoen, voor jong en voor oud. Proef de polder!

 

Voor het hele programma van de Ringbiënnale, ga naar www.ringbiennale.nl . Zie ook Facebook.com/Ringbiënnale 2016: Proef de Polder